Hoe slecht lezen te vaak tot een slecht leven leidt: 1 op de 9 volwassenen kan slecht lezen en schrijven
DEN BOSCH – 1 op de 9 volwassenen is laaggeletterd, zij hebben zó veel moeite met lezen en schrijven dat het hen belemmert in hun alledaagse leven. En dan gaat het niet vooral om allochtonen, integendeel: van deze groep heeft 65 procent Nederlands als moedertaal.
Ook stijgt het aantal Nederlandse 15-jarigen met een taalachterstand, nu al bijna 1 op de 5. Zij maken een dikke kans de laaggeletterden van de toekomst te worden. Los van het feit dat het onwenselijk is als een groeiende groep mensen aan de zijlijn blijft staan, kost het onze samenleving ook handenvol geld.
Briljante smoezen
Laaggeletterden zijn vaak zeer vindingrijk in het verzinnen van smoezen om ongemakkelijke situaties te verdwijnen. Drie voorbeelden.
1. Wat als je aan je nieuwe vriendin een Sinterklaasgedicht moet voorlezen? Dan rijd je naar het bos waar je twee uur keihard in je auto gaat zitten schreeuwen. Ach, wat jammer nou, stem aan flarden.
2. De cipier is er lang mee weggekomen. Zodra de overdracht moest worden ingevuld, zei hij tegen zijn collega: ‘Als jij het papierwerk invult, loop ik even een ronde’.
3. Een vrouw snapt de digitale klok niet, 15.30 uur, wat staat daar nou op dat afspraakkaartje van het ziekenhuis? Steevast belt ze bij thuiskomst het afsprakenbureau: ‘Ik heb een afspraak maar kan niet op dat tijdstip.’ Half 5 dan? Ja hoor, dan wel.
Laaggeletterden doen een groter beroep op gemeentelijke voorzieningen. Ze zitten meer dan anderen in de schuldhulpverlening, jeugdzorg of bijstand. En kampen daardoor met zorgen en stress. Ook al omdat ze zich kapot schamen voor hun onvermogen en zich in allerlei bochten wringen om het te verbloemen.
En dan zijn laaggeletterden vaak ook nog ongezonder dan andere mensen. Wie moeite heeft met lezen, mist vaak ook vaardigheden om informatie over de eigen gezondheid te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken.
Uit cijfers van Pharos (expertisecentrum gezondheidsverschillen) blijkt dat diabetes vaker voorkomt onder laaggeletterden. 5,2 procent van de laagst geletterde mannen lijdt eraan, tegenover 1,5 procent van de mannen die geen problemen hebben met lezen en schrijven.
Vaker kanker
Bij vrouwen is het verschil nog groter: respectievelijk 6 procent en 0,9 procent. Maar ook astma, de longziekte COPD, kanker, hart- en vaatziekten en psychische problemen komen bij deze groep beduidend vaker voor.
De overheid stopt miljoenen in de aanpak van laaggeletterdheid. Maar niet op de juiste manier, vindt Marian Janssen-de Goede (57) uit Schijndel. Met haar eigen bedrijf Zet een punt probeert ze laaggeletterdheid terug te dringen. Nou, fijn dan toch, al dat overheidsgeld? ,,Nou nee, feitelijk worden er vooral onderzoeken gefinancierd en overeenkomsten gesloten. En aan het eind van de rit blijft er te weinig geld over om deze mensen daadwerkelijk bij te spijkeren.”
Kritiek
Ook de Algemene Rekenkamer, die onderzoekt of het rijk publieksgeld zinnig uitgeeft, heeft zich al kritisch uitgelaten. In april 2016 concludeerde de Rekenkamer dat de overheid te weinig doet en onvoldoende duidelijk maakt hoe we ervoor kunnen zorgen dat er minder laaggeletterden komen.
Hieronder een filmpje van de Stichting Lezen en Schrijven dat mooi laat zien wat laaggeletterdheid is en hoe het van generatie op generatie kan worden doorgeven.